Avrupa'daki kömür santrallerinin durumunu ele aldıktan sonra şimdi sıra bu santrallerin kapanma planlarına geldi. Kapanma planları söz konusu olunca ülke bazında alınan kararlar önem kazanıyor. Avrupa'daki bazı ülkeler daha hızlı giderken bazıları daha yavaş hareket etmek durumunda kalıyor. Bu yazımızda ülke bazında Avrupa'daki durumu ele alacağız. Kullanacağımız bilgilerin kaynağı https://beyondfossilfuels.org/europes-coal-exit/  adresinden ulaşılabilecek kamuya açık bilgilerdir. 

 

Şekil 1 .  Avrupa’nın Fosil Yakıtlardan Çıkış Haritası : Koyu yeşil renkli ülkeler halihazırda fosil yakıt tankı tamamen elektrik üretiminden çıkarmışlardır. Açık yeşil ile gösterilen ülkeler, 2030’a kadar fosil yakıtları elektrik üretiminden çıkarmayı planlamış olan ülkelerdir. Mor renkli ülkeler, fosil yakıtların kullanımı ne sonlandırmayı planlamış ancak planlarında 2030 sonrasını hedeflemişlerdir. Kırmızı renkte ülkeler ise, fosil yakıtların sonlandırılmasıyla ilgili herhangi bir hedefi resmi olarak paylaşmamışlardır. Kaynak:  https://beyondfossilfuels.org/europes-coal-exit/ 

Haritada Batı, Kuzey ve Orta Avrupa ülkenin önemli bir kısmının ya sıfır fosil yakıt hedefine ulaşmış olduğunu veya 2030 yılına kadar bu yakıtlardan vazgeçmeyi hedeflediklerini görüyoruz.

 

Şekil 2 bize hangi ülkelerin hangi yılda kömür santrallerini tamamen kapatacağının bilgisini bir takvim üzerinde veriyor. Takvim üzerinde de göründüğü gibi, Avrupa ülkelerinin önemli kısmı 2030 yılı öncesinde kömür santrallerini kapatmayı planlıyor. 2030 sonrasına baktığımızda öncelikle 2032 de Romanya'yı görüyoruz. Romanya hükümeti, en son 2022’de aldığı kararla son kömür santralini 2032’de kapatmaya karar vermiş bulunuyor. Bu kararı alırken aynı zamanda ülkenin güneş enerjisi kapasitesini 2030 yılı itibarıyla  5 gigavattan 8,5 gigavata çıkarmaya karar vermişler.

2035 yılına gelindiğindeyse Çek Cumhuriyeti, Slovenya ve Hırvatistan'ın kömür santrallerini kapatacağını görüyoruz. Çek Cumhuriyeti, 2019 yılında aldığı kararla tüm kömür santrallerini 2038 yılında kapatmayı öngörse de, 2022 yılında yeni hükümet bu tarihi 2033 yılına çekti. Takvim daha sonra 2035’te Dağlık Karadağ, 2038’de Almanya, 2040’da ise Macaristan ile devam ediyor. Bütün ülkeleri burada değerlendirmeyeceğiz ancak aşağıdaki tabloda her bir Avrupa ülkesinin hangi tarihte kömür santrallerini kapatacağını bilgisini bulabilirsiniz.

Burada dikkat Çekeceğimiz birkaç nokta olacak. Bunlardan birincisi halen Avrupa'da 13 ülkenin elektrik üretiminde kömür kullanmadığı gerçeğidir. Diğer ülkelere nasıl yapılabilirliği gösterebilmek açısından 13 ülkenin kömürden vazgeçilmesi önemli bir örnek oluşturmaktadır. Bu 13 ülkeye baktığımızda yarısının, uygulamanın göreli olarak kolay olabileceğini düşünebileceğimiz küçük ülkeler olduğunu görüyoruz. Baltık ülkeleri, Lüksemburg veya Arnavutluk bu kategoride yer alabilir. Ancak bunun yanı sıra Portekiz Avusturya veya İsveç gibi görece büyük ve önemli ülkelerinin de kömür santrallerine ihtiyaç duymadığını not ediyoruz.

İkinci önemli konu, Avrupa'daki ülkelerin önemli bir kısmının 2030 yılına kadar kömür santrallerini kapamayı planları arasına almış olmalarıdır. Bu grupta Avrupa'nın İngiltere, İtalya, Hollanda, İspanya, Macaristan gibi önemli ülkelerini görebiliyoruz. Daha az sayıda ülke 2030-2040 arasında kömür santrallerini sıfırlamayı planlamışlar. Burada Avrupa'daki en önemli kömür santrali kullanıcısı Almanya'yı buluyoruz.

Dördüncü sıradaki son grupta yer alan ülkeler ise, bugüne kadar kamuya açıklanmış herhangi bir planı bu alanda bulunmayan ülkeler oluyorlar. Avrupa'da yer alan ancak kömür santrallerini kapatmayı henüz planlanmamış olan ülkeler : Bosna Hersek, Kosova, Polonya, Sırbistan ve Türkiye. Bu ülkeler arasında yer alan Polonya ve Türkiye Avrupa'daki önemli kömür santrali stoğuna sahip ülkelerden ikisidir. Polonya halen yeni kömür elektrik santralleri ve linyit madenleri açmak üzere planlarını yapmış bulunuyor. Ancak Polonya hükümeti enerji sektörünü kömür yatırımlarından uzaklaştırarak yeniden yapılandırmak üzere planlar yapmaktadır. Polonya hükümeti devlete ait olan PGG isimli madencilik şirketini 2049 yılına kadar devlet yardımlarıyla ayakta tutmayı da öngörmektedir. Polonya dünyanın en büyük 23. ekonomisi olmasına rağmen ve COP26 küresel kömürden temiz enerjiye geçiş anlaşmasını imzalamasına karşılık, gelişmekte olan ülke statüsünü talep etmektedir. Mevcut durumda Polonya'nın planları 2030 yılında tüm Avrupa ülkelerinin kömür santrallerini tamamen kapatmış olmalarını gerektiren Paris Anlaşmasıyla uyumlu görülmemektedir.

Türkiye yeni kömür santralleri planlaması açısından dünyanın en önemli beşinci ülkesi konumundadır. Sadece yeni santraller değil aynı zamanda eskiyen santrallerin yenilenmesi yoluyla Türkiye'nin kömürden elektrik üretim kapasitesi yüksek seviyede kalmaktadır. Türk hükümeti 2021 Ekim ayında Birleşmiş Milletler'in Paris iklim anlaşmasını imzalayarak bu yönde önemli bir adım atmasına karşın halen bir kömürden çıkış planını açıklamış durumda değildir. 2053 yılı itibariyle net sıfır karbon planı taahhütü Türkiye açısından bu anlamda önemli bir adım olarak görülmektedir.

Görüldüğü gibi Avrupa'da elektrikli araçların yaygın olarak kullanılması için zeminin hazırlanması çalışmaları kömür santrallerinin kapanması yoluyla bu alanda da ilerlemektedir. Kömür santrallerinin kapanmasıyla elde edilen elektriğin ürettiği karbondioksit salınımı azalacağı için elektrikli araçların kullanım ömrü süresince tüketecekleri elektriğin karbon emisyon miktarı da düşük kalacaktır. Dolayısıyla elektrikli araçlara geçen Avrupa’da kalıcı biçimde karbon emisyonlarının düşüşü hedeflenmektedir.